De techwereld lijkt weer een nieuw buzzwoord gevonden te hebben: Fediverse. Het heeft niets te maken met AI of de al dood verklaarde metaverse, en ook virtual of augmented reality hebben er niets mee te maken. Het is veel simpeler, maar ook ingewikkelder dan deze dingen. Wat is de Fediverse en waarom is tech er ineens zo mee bezig?

De Fediverse is een samentrekking van de woorden ‘federation’ en ‘universe‘. De samenvoeging kan je dan ook vertalen naar een universum waarbij de soevereiniteit grotendeels is verdeeld onder diens gebruikers. In dit geval is het vooral van toepassing op sociale media en in mindere mate ook op online content van uitgevers of bijvoorbeeld Youtube-video’s. 

Het idee achter de Fediverse is dat iedereen controle kan hebben over zijn of haar sociale media zonder dat je afhankelijk bent van het platform waarop je je posts plaatst. Simpel gezegd zou je in de Fediverse de Facebook-post van je moeder, de X-post van je collega en de Instagram Reel van je echtgenoot in een door jou gekozen app moeten kunnen zien. Tegelijk zouden jouw volgers al jouw posts ook moeten kunnen zien op de door hen gekozen platformen. Het is eigenlijk een soort gedecentraliseerd social medium.

Op dit moment draait de Fediverse vooral om het protocol ActivityPub. Hier schreven we al eerder over, maar samenvattend verandert het de werking van sociale media, zodat iedereen een soort in- en outbox heeft. Het is vergelijkbaar met e-mail, maar dan net iets anders en uitgebreider. De data van elke post is universeel leesbaar en wordt verstuurd naar jouw volgers. Die volgers worden gekoppeld aan gebruikersnamen en -adressen, waarmee communicatie tussen de verzender en ontvanger(s) mogelijk wordt.

Maar ActivityPub bestaat al bijna tien jaar. Waarom is er nu dan ineens wederom interesse voor en waarom wordt er nu een ander naampje aan gehangen? Simpel: vooral omdat Meta er met Threads aan meewerkt. Adam Mosseri, hoofd van Instagram en dus ook Threads, wil dat Threads-posts niet alleen op zijn platform te lezen zijn, maar ook op bijvoorbeeld Mastodon of BlueSky, en andersom.

Een springplank voor innovatie

Het idee bij de Fediverse is dat er flink wat innovatie los kan komen, omdat sociale-mediagebruikers als het ware losgetrokken worden van hun platformen. Mensen kunnen immers hun eigen apps en platformen gebruiken om het gebeuren op de socials te volgen. Ook zou het de vrijheid en het bereik van gebruikers verhogen, simpelweg omdat ze niet meer afhankelijk zijn van bijvoorbeeld het algoritme van Instagram om hun posts onder de volgers te verspreiden. Iedere volger krijgt in theorie jouw bericht onder ogen.

Daarnaast zouden de nieuwe apps één grote verzamelhub kunnen worden van alle media die op het internet te vinden is. Social posts kunnen afgewisseld worden met artikelen die je mogelijk interessant vindt en video’s die net op Youtube geplaatsts zijn. Kortom, een beetje slimme appmaker kan het beste van alle werelden samenvoegen om er een alles-app van te maken. 

Is de Fediverse een utopie?

Maar net als met de ideologie achter de metaverse, lijkt ook de Fediverse vooral een utopie. 

Allereerst is het nog maar de vraag of sociale platformen willen samenwerken en hun gebruikers los willen laten. Ze laten daarmee immers ook direct hun verdienmodel los. Als Facebook je in staat stelt om de posts op een andere app te lezen waardoor ze je niet meer kunnen bereiken met advertenties, dan houdt het platform snel op te bestaan. Er is dus vooralsnog geen enkele motivatie voor Meta om zich vol op de Fediverse te storten. 

Dat het dit nu wel met Threads doet heeft hoogstwaarschijnlijk iets maken met het feit dat Threads vooralsnog nog advertentieloos is. Wellicht is openstellen van Meta’s Twitterkloon een slinkse poging om mensen van Bluesky en Mastodon naar hun platform te trekken, aangezien ze toch contact kunnen houden met hun volgers aldaar.

Maar de Fediversers zien de toekomst hoopvol in. Natuurlijk hoopt men op een advertentieloos universum, maar servers waarop profielen, apps en de protocollen draaien kosten nu eenmaal geld. Groeit de Fediverse uit tot iets noemenswaardigs, dan zullen adverteerders dus hoogst waarschijnlijk in een enorm versplinterd landschap van kleinschaligere apps en dienstverleners hun doelgroep moeten proberen te vinden. Iets wat ze vast niet als een prettige bijkomstigheid ervaren.

Aan de andere kant betekent het onafhankelijk zijn van een platform dat merken hun eigen bereik kunnen opbouwen en hier de controle over hebben en houden. Vergelijkbaar met een lijst emailadressen waar elke week een nieuwsbrief naar verstuurd wordt. Daarmee zou je problemen  kunnen voorkomen die zich nu bijvoorbeeld voordoen op X/Twitter, waar Elon Musk bijna dagelijks iets controversieels plaatst wat adverteerders ertoe beweegt om het bereik op X/Twitter achter te laten. 

Alternatief zouden er abonnementsmodellen in het leven geroepen worden, maar dat betekent nog meer maandelijkse kosten. En laten we eerlijk zijn, daar zitten steeds minder mensen op te wachten.

Hoe zit het met wetgeving?

Naast het het gebrek aan financiële motivatie, hebben we het nog niet gehad over zaken als het voldoen aan privacywetgeving. Een gedecentraliseerd social medialandschap kan heel lastig aan de GDPR (de EU-privacywetgeving) voldoen, tenzij elke gebruiker dat persoonlijk voor zijn rekening neemt. Daarbij komt ook nog eens dat de mogelijke wildgroei aan Fediverse-apps controle op privacytechnische aspecten in deze apps heel erg lastig maakt. 

En hoe gaat het zitten met de eisen rond contentmoderatie? Niemand lijkt het nog te weten, of zich er druk over te maken.

Kortom, de Fediverse lijkt op papier een prachtig idee. Net als een gedecentraliseerd financieel netwerk met cryptomunten waardoor banken en overheden geen invloed meer kunnen uitvoeren op betaalverkeer en de waarde van valuta.

Natuurlijk zal er een publiek zijn voor de Fediverse, sterker nog, die is er al. Maar het lijkt er niet op dat het op korte termijn de online wereld drastisch zal gaan veranderen. En dat Meta er nu op aanhaakt zegt niet al te veel, want we zitten na miljarden dollars aan investeringen van Mark Zuckerberg nog steeds niet met z’n alleen met een VR-bril op in de metaverse.